Voor Lezers 30:
Bijzondere boeken voor beginnende lezers

Maak u geen illusie: ze bestaan nog altijd, de saaie, schoolse boekjes voor beginnende lezers. De vertelsels waarin niet de kinderlijke verbeelding of taalrijkdom belangrijk zijn, maar de regeltjes waaraan het boek door het leesniveau van het doelpubliek onderworpen is. Gelukkig worden ze echter steeds zeldzamer. De nieuwe generatie AVI-boeken zijn kleurrijk, fantasievol en soms zelfs ronduit literair. We kozen drie recente boeken voor u uit, die we niet toevallig alle drie met bijna het maximum aan sterren hebben bekroond. Toch ligt bij elk boek het accent volledig anders.

Vandermeeren & Ongena - Verboden te lachen ****

In het huis van Lief en haar mama is het meestal stil. Het is er ‘Verboden te lachen’, maar ook verboden te feesten, te dansen of te zingen. Het is er dan ook behoorlijk saai, vindt Lief. Maar dat verandert wanneer er nieuwe buren komen. Buurman Robertini is ‘goochelaar-streepje-zanger’. Robertini, zijn vrouw Leila en hun zoon Merlijn zijn lawaaierig en houden van feest en felle kleuren. Ze zijn eigenlijk alles waar Liefs mama niet van houdt en dat zorgt voor spanning. Wanneer Robertini op een dag in de tuin oefent met zijn duif Emiel, gaat het fout.

Hilde Vandermeeren vertelt in Verboden te lachen een warm en gevoelig verhaal over verdriet en geluk, over warmte en gezelligheid of het gebrek daaraan. Ondanks de beperkingen van het genre slaagt ze erin om haar boodschap heel impliciet te brengen, wat meteen de sterkte van dit boek uitmaakt. Bovendien is dit absoluut geen traditioneel kommer-en-kwel verhaal, integendeel. Vandermeeren voegt voldoende andere elementen toe om het interessant te houden: een ontluikende vriendschap, hoop op een kleurrijker toekomst en zelfs een soort whodunnit.

De prenten van Joris Ongena zijn meer dan een mooie aanvulling. Ze zijn zwierig en kleurrijk, en beschikken zelfs in de soberste platen over een gevarieerd pallet. Maar wat misschien nog het meest opvalt in dit boek, is de vormgeving. Die is strak en esthetisch, maar tegelijkertijd functioneel: ze houdt de aandacht van de lezer vast en verhoogt het leesplezier. Een boek voor eerste lezers dus, dat eigenlijk voldoet aan de strenge criteria voor geoefende lezers. Zo zouden er meer mogen zijn.

Ook ‘Lucas en de woorden’ is een bijzonder boek, maar hier is vooral de tekst de blikvanger. Lucas zit in de eerste klas en leert lezen en schrijven. Dat wil niet zo goed lukken: in het hoofd van Lucas lijken de dingen zich op een andere manier af te spelen dan bij de meeste kinderen. Zo vindt Lucas het bijzonder moeilijk dat de letters niet naar hem kijken. Op die manier kun je elkaar toch niet leren kennen? Lucas heeft grote moeite met lezen en schrijven, maar is wel ontzettend opmerkzaam. Hij heeft oog voor details en legt verbanden die niet meteen voor de hand liggen. Bij de woorden in zijn schrift maakt hij tekeningen van mensen of dingen die hem helpen het woord te onthouden.

Het verhaal van Lucas wordt in simpele woorden verteld, maar heeft desondanks geen tekort aan nuance. Integendeel. Door Lucas’ bijzondere manier van kijken, zitten er tal van subtiliteiten in de tekst. Carli Biessels speelt met taal als geen ander en bouwt simpele, maar mooie zinnen waarbinnen alle personages volop tot leven komen. Tot en met de witte, broedse kip:

Een halve minuut later deed Lucas de deur van het leghok open. De gebarsten ruit rammelde en de Witte keek hem aan met één dreigend oog.
‘Denk erom, ik móet je pikken als je te dicht in mijn buurt komt,’ zei dat oog.
Maar Lucas dacht er niet aan te dicht bij de Witte in de buurt te komen. Hij besloot de ruit van het leghok schoon te maken, zodat zij een beter uitzicht had vanaf haar eieren.

De mooie zwart-wittekeningen van Erlbruch maken dit pareltje voor jonge fijnproevers helemaal af.

Toon Tellegen & G. Dendooven - Lotte aan het woord ****

De laatste in onze reeks is ‘Lotte aan het woord’, van Toon Tellegen en Gerda Dendooven. Lotte is net als Lucas van Biessels een bijzonder kind dat een geheel eigen logica hanteert, maar in tegenstelling tot deze laatste is Lotte net heel erg talig. Ze maakt er een gewoonte van om met woorden te spelen, ze met elkaar in dialoog te laten gaan en er een eigen vertelling mee te maken. Daardoor verloopt het verhaal nogal associatief, en is er minder sprake van een echte spanningsboog. Het is dan ook geen sinecure om dit boek in enkele zinnen samen te vatten.

Tellegen beschrijft het verloop van een zondag in het leven van een gevoelig, fantasievol kind, dat een sterke voorliefde heeft voor taal en ze wordt daarin door haar ouders gestimuleerd. Het resultaat is een licht filosofisch boek, dat vooral verbaal sterke kinderen zal aanspreken door de uitdagende woordspelletjes.

De prenten van Gerda Dendooven vullen de tekst naadloos aan. Meestal is er een spread met tekst en een tekening in blauwe inkt, afgewisseld met een spread die volledig door de illustratie in beslag genomen wordt. Al moeten we dit meteen nuanceren: ook in de illustraties zitten woorden verwerkt, handgeschreven in blauwe inkt, op gelijnd papier dat uit een schoolschrift lijkt gesneden.

‘Lotte aan het woord’ is geen boek voor een breed publiek, maar het is een eigenzinnige publicatie waarbij een kleinere doelgroep duimen en vingers zal aflikken.

Tine Mortier

Lees ook de andere Voorlees-boeken-recensies:
29: Herman & Marieke Coenen - De groene pompoen ***
29: Guido van Genechten - Superbeesje is al onderweg ***
29: Leo Timmers - BOEM ****
29: Gustavo Roldán - De egel ***
29: Mies van Hout - Vrolijk *****
28: Tjalling Houdkema - De staart van meneer Kat *****
28: Bob Staake - Zoek boek! ****
28: Mark Sperring & Leo Timmers - Groen ***
28: Harrie Geelen - Zoek vogeltje ***
27: Riske Lemmens - Léon gromt***
27: O. Jeffers - De ongelooflijk bijzondere boekeneter****
27: Annemarie van Haeringen - Jojo het slangenmeisje***
26: Boets & Pieters - Grote boze wolf (was niet boos)***
26: Loes Riphagen - Superheldjes***
26: Van Hest & Temporin - De poep- en piesprinses**
26: Andre Sollie - Konijntjesbrood **
25: Debaene & Van der Linden - Een schaap met...***
25: Mies van Hout - Schaap / Paddenstoel ****
25: Marion Billet - Dierenboekjes ***
25: McBratney & Jeram - Raad eens ... (knuffelboek) **
24: Lane Smith - Het is een boek ****
24: Chris Haughton - Mama kwijt ***
24: Quentin Blake - De kaketoes van Prof. Plantijn ***
23: Ali Mitgutsch - Kijken, zoeken, praten ***
23: N. Smit & K. Aertssen - Een toren vol muziek ****
23: Charlotte Dematons - Sinterklaas *****
23: M. Le Huche - Rinus Rendier, De held van het bos ***
22: H. Vandermeeren, Dezwarte - Binnenpoes buiten*****
22: A. de Lestrade, Schamp - De schoenen van Jakob ****
22: J. Yeoman, Blake - Beer bouwt een winterhuis ****
22: Kitty Crowther - In het pikkedonker ****
21: Sine van Mol & C. Wijffels - Mina lieverd ****
21: Tjibbe Veldkamp & P. Hopman - Temmer Tom ***
21: Boie &Waechter - Siebe Schaap wil ook een mensje***
20: Gilles Bachelet - Toen mijn kat nog klein was ****
20: Gilles Bachelet - Wat een kat ****
19: Vandermeeren - Dierensprookjeskijk... ***
19: Van Dongen & Pieck - EftelingSprookjesboek ****
19: Charles Perrault & Lavreys - Assepoester **
18: VdVendel & vDoninck - Welterusten iedereen****
18: An Leysen - Tanneke de heksenprinses **
18: Veerle Derave - Taart voor mama ***
18: Stoefs & Leyssens - Jij bent om op te eten! ***
17: Peeters & Verhelst - Hap Schrok weg ***
17: Chih-Yuan Chen - Kippenvel! ****
17: Gaudesaboos - Het boek v. Mannetje Koek ****
17: Mertens & Van Camp - Wat mensen zoal ...***
16: Liesbet Slegers – Karel **
16: vMourik (red.) - Kleertjes uit, pyjamaatjes aan ***
16: G. Zullo & Albertine - Een dagje naar de stad ****
16: Stern Nijland - Het grote monstercircus ***
15: Ann de Bode - Mijn familie - een reis door de tijd
14: Jan De Kinder - Van de ezel die bleef staan ****
14: Tineke van der Stelt - Api leert zwemmen ***
14: Ingrid & Dieter Schubert – Olifantensoep ****
14: Norac & Aertssen - Hugo, dichter en politieman ***
13: Yeoman & Blake - De wilde wasvrouwen ****
13: Van Haeringen - Jongen die zijn brood knipte ****
13: De Moor & Leroy - Sebas de zeerover ***
12: Brigitte Minne - Iedereen prinses ****
12: Quentin Blake - Je bent maar twee keer jong! ****
12: Van Oudheusden - Aisja ****
11: S. de Weijze - Niemand zag het behalve Wolf ****
11: Eric Carle - Rupsje Nooitgenoeg (pop-up)*****
11: Beatrix Potter - Het voel- en telboek ***
10: Rindert Kromhout - Het grote boek van Merel
10: Joke van der Kamp - Het grote boek van Pelle
09: Guus Kuijer - Polleke
08: Chih-Yuan Chen - Kiekeboe ***
08: Kathrin Schörer - Stadsmuis en Veldmuis **
08: Bibi D. Tak & Noëlle Smit - Fiet wil rennen ****
08: K-J. Rogaar & F. Groothof - Kip & mannetje Bib **
08: Christian Duda & J. Friese - Al zijn eendjes *****
07: Wegenast & Meyer - Hanna en ik ****
07: Aertssen - Vogeltjelief ***
07: Dreesen & Gerestein - Vertelopa ****
07: Meinderts, Jekkers - Ballade v/d Dood *****
07: Misschaert & Coenen - Balthazar... ****
06: Paul Biegel - Ik wou dat ik anders was ***
06: Paul Biegel - De dwergjes van Tuil ****
06: Paul Biegel - Nachtverhaal ****
05: De Prins, Van der Linden e.a. - 1001 spookjes ***
05: V. Oudheusden & V. Doninck - Metromonsters *****
05: Dros & Geelen - Naar het ziekenhuis ****
04: Satoru Onishi - Wie zit waar?***
04: Whybrow & Eaves - Slaap lekker, lieve dieren***
04: Miler & Petika - Hoe Molletje aan...*
04: Edel Rodriguez - Zeno op zwemles***
03: Lauren Child e.a. - Goudlokje en de drie beren ****
02: Wormell - Een bos vol enge wilde beesten ****
02: Pauli & Schärer - Allebei blij ***
02: Stohner & Wilson - Welterusten sterren **
01: Dirk Nielandt (e.a.) - Onder de sterren ****