Voor Lezers (24): Running gags

Het gebruik van running gags is een beproefd recept voor humor in kinderboeken. Koters zijn er namelijk dol op wanneer bepaalde (grappige) situaties zich herhalen, niet in het minst omdat ze de afloop dan grotendeels kunnen voorspellen. Wij visten voor u drie boeken uit het aanbod waarin dit soort humor uitstekend tot zijn recht komt.

In Mama kwijt valt een uilenjong uit het nest, net op het moment dat hij in slaap sukkelt. Het grappige beest – dik lijf, grote ogen en te kleine pootjes en vleugels – komt stuiterend op de grond terecht, vlak bij de boom van Eekhoorn. Die wil best helpen om de mama van Kleine Uil terug te vinden, maar dat loopt niet van een leien dakje. Op aanwijzingen van Kleine Uil over het uiterlijk van zijn mama, sleurt Eekhoorn het jong van hot naar her. Na drie mislukte zoekpogingen waarbij Eekhoorn achtereenvolgens een beer, een konijn en een kikker als moeder aanwijst, komt het toch nog goed. Mama Uil is in de wolken en nodigt Eekhoorn en Kikker prompt uit om in het nest koekjes te komen eten. Waarbij het jong in slaap valt en… inderdaad: naar beneden dondert.

De tekst in het boek is beperkt tot het absolute minimum, waardoor de aandacht volledig bij de prenten en de zoektocht komt te liggen. De illustraties zijn helder en duidelijk, met kleurrijke figuren die zich nu eens tegen een witte, dan weer tegen een gekleurde achtergrond bevinden en die geen omlijning kregen. De rafelige randen zorgen ervoor dat je nergens een storend digitaal effect krijgt, waardoor de prenten warm en veilig aanvoelen. Door een enkele flap vooraan en de verstopte dieren die elders in het verhaal aan bod komen, blijft het boek ook bij een tweede en derde lezing leuk en boeiend.

Quentin Blake kennen we als vaste illustrator van Roald Dahl, maar hij heeft ook prentenboeken gemaakt waarbij hij zowel tekst als beeld voor zijn rekening nam. We bespraken hier al eerder Je bent maar twee keer jong, een fijn boek met weinig tekst. In De kaketoes van Professor Plantijn heeft Blake niet alleen voor meer tekst gezorgd, hij deed dat ook nog eens op rijm.

Professor Plantijn is een man van vaste rituelen. Elke morgen springt hij uit bed, maakt zijn toilet en stapt dan de kas in om zijn tien kaketoes een goedemorgen te wensen. De kaketoes krijgen een punthoofd van zoveel toewijding en herhaling en besluiten de professor een lesje te leren. Wanneer hij de volgende morgen de kas in stapt, zijn alle vogels verdwenen. Wat volgt is een zoektocht doorheen het hele huis. Op de eerste prent ziet de lezer – in tegenstelling tot de professor, die helemaal niets merkt – in de huiskamer één kaketoe, op de tweede prent in de keuken twee, enzovoort. De volgende dag zitten de vogels weer netjes in hun kooi en worden ze op identiek dezelfde wijze begroet als altijd. Terwijl ze er de eerste keer nog vrij verveeld en stoïcijns bij zaten, zijn ze nu ronduit verbijsterd omdat hun trucje niet heeft gewerkt. En dus gaan ze er op de laatste prent gewoon weer vandoor.

De prenten zijn zoals gewoonlijk schitterend: Blake heeft aan pen en aquarel voldoende om kleurrijke interieurs en fantastische gelaatsuitdrukkingen neer te zetten, zelfs bij de papegaaien. De tekst haalt helaas niet datzelfde niveau. Een en ander heeft waarschijnlijk te maken met de vertaling, waarbij te vaak woorden herhaald worden binnen de korte tekstblokjes en zelfs een enkele keer een schrijffout bleef staan. Ook het ritme van de verzen laat te wensen over. Drie sterren dus, in plaats van vier. Omdat voorlezers er een kluif aan zullen hebben om dit vlot voorgelezen te krijgen.

En de leeftijd van de doelgroep blijft stijgen: Het is een boek is een prentenboek voor kinderen van zes en ouder. Een beetje vreemd misschien, maar gezien het onderwerp kon het ook eigenlijk niet anders. Lane Smith raakt in dit boek een heikel punt aan: kinderen zijn tegenwoordig beter vertrouwd met computers en andere digitale instrumenten dan met een gewoon ouderwets boek.

Een ezel en een aap zitten allebei in een zetel, de eerste met een laptop, de tweede met een boek. De ezel is nieuwsgierig naar wat de aap doet, en stelt de hele tijd vragen. Wat hij daar heeft, hoe je ermee naar beneden kunt scrollen, of je ermee kunt bloggen, figuren kunt laten vechten en of je een wachtwoord moet invoeren. Telkens krijgt hij van de aap hetzelfde antwoord: ‘Het is een boek.’ Wanneer de ezel uiteindelijk nieuwsgierig in het boek begint te bladeren, lijkt hij door de leesmicrobe gebeten te worden. De aap besluit dan maar om een ander boek uit de bibliotheek te halen, waarop de ezel hem sust: ‘Maak je geen zorgen, als ik klaar ben, stop ik ‘m in de oplader.’

De prenten van Smith zijn bijzonder sober. De achtergronden zijn nagenoeg egaal, en veel objecten hebben een hoekige, bijna geometrische vormgeving. Ook de mimiek van de figuren is minimalistisch: een enkele keer volstaat de lijn van de wenkbrauwen om de emotie van het personage weer te geven. Ook heeft Het is een boek maar weinig verhaallijn: alles draait om de simpele en ver doorgedreven vergelijking tussen boek en laptop. Toch is het bijzonder grappig, net omdat de ezel maar niet wil snappen hoe verschillend de beide dingen zijn. En passant wordt ook nog een fijn lesje meegegeven: het ding waarmee je niet kunt scrollen, bloggen of geluiden maken blijkt interessanter te zijn dan ezel had gedacht.

Tine Mortier

Lees ook de andere Voorlees-boeken-recensies:
23: Ali Mitgutsch - Kijken, zoeken, praten ***
23: N. Smit & K. Aertssen - Een toren vol muziek ****
23: Charlotte Dematons - Sinterklaas *****
23: M. Le Huche - Rinus Rendier, De held van het bos ***
22: H. Vandermeeren, Dezwarte - Binnenpoes buiten*****
22: A. de Lestrade, Schamp - De schoenen van Jakob ****
22: J. Yeoman, Blake - Beer bouwt een winterhuis ****
22: Kitty Crowther - In het pikkedonker ****
21: Sine van Mol & C. Wijffels - Mina lieverd ****
21: Tjibbe Veldkamp & P. Hopman - Temmer Tom ***
21: Boie &Waechter - Siebe Schaap wil ook een mensje***
20: Gilles Bachelet - Toen mijn kat nog klein was ****
20: Gilles Bachelet - Wat een kat ****
19: Vandermeeren - Dierensprookjeskijk... ***
19: Van Dongen & Pieck - EftelingSprookjesboek ****
19: Charles Perrault & Lavreys - Assepoester **
18: VdVendel & vDoninck - Welterusten iedereen****
18: An Leysen - Tanneke de heksenprinses **
18: Veerle Derave - Taart voor mama ***
18: Stoefs & Leyssens - Jij bent om op te eten! ***
17: Peeters & Verhelst - Hap Schrok weg ***
17: Chih-Yuan Chen - Kippenvel! ****
17: Gaudesaboos - Het boek v. Mannetje Koek ****
17: Mertens & Van Camp - Wat mensen zoal ...***
16: Liesbet Slegers – Karel **
16: vMourik (red.) - Kleertjes uit, pyjamaatjes aan ***
16: G. Zullo & Albertine - Een dagje naar de stad ****
16: Stern Nijland - Het grote monstercircus ***
15: Ann de Bode - Mijn familie - een reis door de tijd
14: Jan De Kinder - Van de ezel die bleef staan ****
14: Tineke van der Stelt - Api leert zwemmen ***
14: Ingrid & Dieter Schubert – Olifantensoep ****
14: Norac & Aertssen - Hugo, dichter en politieman ***
13: Yeoman & Blake - De wilde wasvrouwen ****
13: Van Haeringen - Jongen die zijn brood knipte ****
13: De Moor & Leroy - Sebas de zeerover ***
12: Brigitte Minne - Iedereen prinses ****
12: Quentin Blake - Je bent maar twee keer jong! ****
12: Van Oudheusden - Aisja ****
11: S. de Weijze - Niemand zag het behalve Wolf ****
11: Eric Carle - Rupsje Nooitgenoeg (pop-up)*****
11: Beatrix Potter - Het voel- en telboek ***
10: Rindert Kromhout - Het grote boek van Merel
10: Joke van der Kamp - Het grote boek van Pelle
09: Guus Kuijer - Polleke
08: Chih-Yuan Chen - Kiekeboe ***
08: Kathrin Sch�rer - Stadsmuis en Veldmuis **
08: Bibi D. Tak & No�lle Smit - Fiet wil rennen ****
08: K-J. Rogaar & F. Groothof - Kip & mannetje Bib **
08: Christian Duda & J. Friese - Al zijn eendjes *****
07: Wegenast & Meyer - Hanna en ik ****
07: Aertssen - Vogeltjelief ***
07: Dreesen & Gerestein - Vertelopa ****
07: Meinderts, Jekkers - Ballade v/d Dood *****
07: Misschaert & Coenen - Balthazar... ****
06: Paul Biegel - Ik wou dat ik anders was ***
06: Paul Biegel - De dwergjes van Tuil ****
06: Paul Biegel - Nachtverhaal ****
05: De Prins, Van der Linden e.a. - 1001 spookjes ***
05: V. Oudheusden & V. Doninck - Metromonsters *****
05: Dros & Geelen - Naar het ziekenhuis ****
04: Satoru Onishi - Wie zit waar?***
04: Whybrow & Eaves - Slaap lekker, lieve dieren***
04: Miler & Petika - Hoe Molletje aan...*
04: Edel Rodriguez - Zeno op zwemles***
03: Lauren Child e.a. - Goudlokje en de drie beren ****
02: Wormell - Een bos vol enge wilde beesten ****
02: Pauli & Schärer - Allebei blij ***
02: Stohner & Wilson - Welterusten sterren **
01: Dirk Nielandt (e.a.) - Onder de sterren ****