Auteurs: Koos Meinderts, Harrie Jekkers en Piet Grobler
Titel: Ballade van de Dood
Uitg: Lemniscaat (9789047701095)
Leeftijd: 5+ / Beoordeling: *****
Auteurs: Inge Misschaert en Marieke Coenen
Titel: Balthazar, de eenzaamste ezel ooit
Uitg: De Eenhoorn (9789058385369)
Leeftijd: 4+ / Beoordeling: ****
Auteurs: Jaak Dreesen en Femke Gerestein
Titel: Vertelopa
Uitg: De Eenhoorn (9789058383983)
Leeftijd: 5+/ Beoordeling: ****
Auteur: Kristien Aertssen
Titel: Vogeltjelief
Uitg: De Eenhoorn (9789058384386)
Leeftijd: 4+/ Beoordeling: ***
Auteurs: Bettina Wegenast en Kerstin Meyer
Titel: Hanna en ik
Uitg: Lemniscaat (9789047701477)
Leeftijd: 8+/ Beoordeling: ****
Datum bespreking: 23 Juni 2009

Voor lezers (7):
Ook de dood is bespreekbaar; Vier prentenboeken en een leesboek over de dood

Als het meezit is het de kat die onder een voorbijrazende wagen terechtkomt of een vogel die het keukenraam niet had opgemerkt. Als het tegenzit krijgt oma een slepende ziekte of wordt een neefje aangereden. Kinderen worden vaak al te vroeg en al te pijnlijk met de dood geconfronteerd. Het heeft dan ook weinig zin dit onderwerp uit de kinder- en jeugdliteratuur te weren, zolang het maar verpakt zit in een vorm die voor kinderen hanteerbaar is. Veelal betekent dat dus: met voldoende humor. Maar dat hoeft niet altijd zo te zijn. De voorbije jaren zijn er enkele bijzonder mooie boeken verschenen die er elk op hun manier wonderwel in slaagden een mooi boek over de dood te schrijven.

Meinderts, Jekkers en Grobler - Ballade van de Dood *****

De Ballade van de Dood verscheen al in een eerste versie in Mooi Meegenomen, het debuutboek van Koos Meinderts uit 1983. Enkel jaren daarna zette hij de tekst samen met Harrie Jekkers op rijm en kwam het als lied terecht op Roltrap naar de Maan van Klein Orkest.
De koning heeft schrik voor de dood en roept zijn geleerden bijeen om een oplossing te zoeken. Omdat niemand een remedie heeft besluit de koning dan maar zelf zijn handen uit de mouwen te steken. Dankzij een list raakt de dood opgesloten en hoeft niemand nog te sterven. ‘Nog nooit was het volk zo gelukkig geweest, jaren en jaren vierde men feest.’ Dat lijkt alvast heel leuk, maar zelfs een eindeloos leven gaat vervelen. Bovendien dreigt de wereld aan overbevolking ten onder te gaan, want niemand gaat dood en kinderen worden nog steeds (bij de vleet) geboren. Op de prenten zien we de sfeer stilaan evolueren naar decadentie. Bikinietjes worden uitgespeeld of verloren, vogels maken nesten en leggen eieren op de meest vreemde plekken en dieren duwen elkaar de zee in om toch maar een beetje van die begeerde ruimte te bekomen. De koning wordt moe en besluit dat het zo niet verder kan. Er zit dan ook niets anders op om de dood te verlossen en zich bij het onvermijdelijke neer te leggen.
De Ballade van de Dood is een prachtig prentenboek. De tekst is geheel op rijm en sterk metrisch, wat uiteraard te maken heeft met de liedjesversie. Toch wordt het rijm nergens dwingend of flauw. De schitterende illustraties van Piet Grobler maken het geheel absoluut af. Het filosofische sprookje wordt verteld in grappige dierentaferelen, met een rijk kleurenpalet en talloze details die de lezer uitnodigen tot herhaald lezen en kijken.

Misschaert & Coenen - Balthazar, de eenzaamste ezel ooit ****

Ook ezels kunnen eenzaam zijn wanneer iemand in hun naaste omgeving sterft. Zo eenzaam zelfs, dat ze aan hun hele zijn gaan twijfelen. Balthazar, de eenzaamste ezel ooit komt in zo’n diepe crisis terecht nadat zijn moeder verdwijnt. Ze had hem al aangekondigd dat ze ooit zou gaan, maar Balthazar had bij dat ooit nooit stilgestaan. Wanneer het dan zo ver is, probeert hij het precieze moment te achterhalen en gaat op zoek naar ooit. In zijn zoektocht wordt hij zonder het te beseffen bijgestaan door een uil en drie muizen, en onderweg ontmoet Balthazar een slak, een schaap en een kikker. Telkens opnieuw kijkt hij uit naar ooit, maar telkens lijkt het moment hem te ontsnappen.
Het verhaal van Balthazar wordt door Inge Misschaert verteld met weinig woorden. Toch krijgt de tekst net daardoor iets poëtisch, al zal een en ander voor jonge kinderen misschien wel verduidelijkt moeten worden. Maar laat dit geen minpunt zijn: voor wie het verhaal nog niet helemaal kan begrijpen, zijn er de prachtige prenten van Marieke Coenen. Met Balthazar levert zij haar eerste prentenboek af, en ze doet dat schitterend. Tekst en illustraties versterken elkaar en zorgen ervoor dat de historie van Balthazar nergens te zwaar wordt. Kinderen en volwassenen zullen deze schattige ezel ongetwijfeld meteen in de armen sluiten.

Dreesen & Gerestein - Vertelopa ****

"Ssssst! Kijk naar mij en luister goed", zo begint de Vertelopa van Hanna zijn verhalen. Hij vertelt over rovers, oorlog en liefde, over het Oude Testament, zijn jeugd en Hanna’s geboorte. De verhalen van opa zijn spannend, triest, troostend of romantisch, of alles tegelijk. Hanna luistert gefascineerd naar de verhalen van haar opa, die haar zo veel leren. Maar met opa gaat het niet zo goed. Het vertellen gaat hem steeds moeilijker af, tot Hanna het van hem overneemt. Terwijl opa op zijn sterfbed ligt, leest ze voor uit de Gebroeders Leeuwenhart.
Door de verhalen heen komen grootvader en kleinkind steeds dichter bij elkaar. De verhalen binnen het verhaal gaan over heel uiteenlopende thema’s die even aangeraakt worden, maar nooit volledig uitgediept. Dat hoeft ook niet, al zullen ze daardoor voor jonge kinderen nog net iets te moeilijk zijn. Voor oudere kinderen bevatten ze echter een schat aan informatie en verbeelding, en vormen ze ongetwijfeld een aanknopingspunt om zelf verder op zoek te gaan naar het achterliggende motief.
De illustraties van Femke Gerestein sluiten perfect aan bij de sfeer van de verhalen. Met een beperkt kleurenpalet en eenvoudige lijnvoering slaagt ze erin om de verre werelden overtuigend op te roepen.

Aertssen - Vogeltjelief ***

Vogeltjelief vertelt het verhaal van meneer en mevrouw Pluim en de grote kersenboom in hun tuin. Meneer Pluim bestudeert de talrijke vogels die erin wonen, en mevrouw Pluim luistert naar hun gefluit. Elke vrijdag komt kleindochter Merel op bezoek. Dan verkruimelen ze broden en geven ze de vogels te eten. Maar in de winter wordt mevrouw Pluim ziek en ze sterft. In de rest van het boek zien we hoe de ontroostbare meneer Pluim samen met Merel en de vogels over dit verlies heen probeert te komen.
Kristien Aertssen illustreerde in dit boek haar eigen verhaal. De kleurrijke en fantasievolle prenten zijn afwisselend paginagroot of kleiner, wat zorgt voor een levendig ritme. In het begin van de vertelling primeren de kleuren. De talloze vogels in de kersenboom, de klaprozen in de wei en de fleurige kleren van de buren symboliseren het geluk. Enkele bladzijden verder wordt de oma ziek en worden de tinten stilaan valer en bleker, tot ze uiteindelijk overgaan in grijs bij de dood van oma en het verdriet van opa. Wanneer een kleine vogel opa aan de gelukkige momenten herinnert, keert ook de vrolijkheid in de prenten terug, zodat het boek uiteindelijk met een positieve noot afsluit. Om troost te bieden voor wie dit vandoen heeft.

Wegenast & Meyer - Hanna en ik ****

Hanna en ik is een boek over een heel speciale vriendschap. Het hoofdpersonage is een meisje van naar schatting een jaar of acht. Zij vertelt in heel eenvoudige bewoordingen over haar vriendin, die er niet meer is. Ze speelden samen begrafenisje, maakten ruzie over barbiejurken of kochten glimmende stickers die ze dan met de nodige woordenwisselingen ruilden. En dan gebeurt op een dag het ondenkbare: Hanna wordt door een vrachtwagen aangereden op de stoep en is op slag dood. ‘Net als onze poes, die door een auto overreden was. Bij de poes zag je niet zoveel, er kwam alleen wat bloed uit haar oor. Ik weet niet of Hanna ook uit haar oor bloedde.’
Zonder veel omhaal beschrijft Bettina Wegenast de verwarring en het verdriet van de vriendin die achterblijft. ‘Ik vroeg me daarna nog vaak af waarom Iris niet was doodgegaan. Die vond ik toch niet zo aardig.’ Hoe het meisje het moeilijk heeft op de herdenkingsdienst in school en hoe ze niet naar de begrafenis wil. Tot ze op een dag helemaal alleen naar het graf van Hanna gaat en het liedje zingt dat ze samen zongen toen ze beesten begroeven.
Hanna en ik is een pracht van een boek, met illustraties die zowel het verdriet als de vrolijke momenten tastbaar maken. Zo eentje waar kinderen en volwassenen een krop van in de keel krijgen. Niet uit misplaatste sentimentaliteit, maar omdat de eenvoudige tekst op een heel eerlijke manier met de bijzonder moeilijke materie omgaat.

Tine Mortier