Voor lezers (13):
Bijzondere personages

Wilde wasvrouwen, jongens die hun brood knippen of zeerovers die alles half zien. Het zijn niet meteen de personages die dagelijks ons pad kruisen. Of toch? Wanneer ons voorleesuurtje aanbreekt, zijn het graag geziene gasten. Want wij kijken niet op van een halve koe minder of meer. Net zo min als we ons uit het lood laten slaan door kattenspinnen of zeven vuile houthakkers. Een overzicht.

Meneer Grijs ziet het leven somber in. Alles is kleurloos, en altijd is er de regen. Tot op een dag de juf van de derde klas in zijn gezichtsveld verschijnt. Een dansende kleurvlek, die iets in meneer Grijs wakker maakt: gevoel voor kleur en esthetiek, ontluikende liefde. Maar na het prille, ontluikende groen volgt het blauw van angst en eenzaamheid. En net wanneer Meneer Grijs de beslissende stap wil zetten, volgt de ontnuchterende realiteit. Zijn liefde blijkt onmogelijk en wordt niet beantwoord.

Paul Verrept vertelt een ingetogen en sober verhaal met een vreemd randje, zoals hij dat wel vaker doet. Zijn meneer Grijs is een vreemd personage, onhandig en eenzaam. Hij wordt getypeerd door de opeenvolging van korte zinnen, die hem een haperend soort houterigheid verlenen. Lomp en log staat hij in de wereld zonder er echt bij te horen.

De keuze voor het uitwerken van het personage als olifant valt voor rekening van de illustrator, Riske Lemmens. En dat was niet evident. Want het binnenbrengen van een olifant in een verhaal bevolkt door mensen houdt een risico in, net zoals de voor de hand liggende combinatie van kleur en gevoelens. Toch weet Lemmens het cliché dat om de hoek dreigt meestal goed te omzeilen. Ze doet dat in de eerste plaats door de evenwichtige opbouw van de prenten, waarin ze de leegte niet schuwt. Enkel de prent waar de olifant schrikt van de kus, is een beetje ongelukkig en doet qua beeldtaal eerder denken aan een stripverhaal. De onbeholpen poses van de olifant die een gevoel van mededogen oproepen zijn echter sterk, net zoals de prent van een razende meneer Grijs tegen een rode achtergrond. De ontketende woede is schril en rood, de reactie op de volgende prent koud en verlaten. Maar er is een lichtpunt: waar meneer Grijs aan het begin van het boek geheel kleurloos door het leven ging, vertrekt hij op het einde in een knalrood pak op reis. Om uiteindelijk in Afrika evenzeer uit de toon te vallen.

Een stuk minder zwaar op de hand zijn De wilde wasvrouwen van Yeoman en Blake. Het zijn er zeven, en ze heten Dottie, Lottie, Molly, Dolly, Winnie, Minnie en Ernestine. De dames houden van hun werk maar gelukkig zijn ze niet, want hun baas is een gierige oude vent die hen genadeloos uitbuit. Wanneer de situatie op een morgen de spuigaten uit loopt, beslissen de dames om de boel gewoon de boel te laten. Dat is uiteraard niet naar de zin van de baas en na een hevige woordenwisseling slaan de wasvrouwen op hol. Niet enkel de baas moet het ontzien, maar iedereen die hun pad kruist deelt in de brokken. Algauw zijn de wilde wasvrouwen berucht in het hele land. Tot ze op het terrein van zeven houthakkers komen, die de wasvrouwen de stuipen op het lijf proberen te jagen. De confrontatie die volgt is bijzonder grappig. De dames pakken de stoere mannen beet en geven hen letterlijk een flinke bolwassing. Ze worden in de week gezet, gespoeld en gewrongen. En wat blijkt? Onder al dat vuil zitten zeven leuke mannen.

Uiteraard laat het einde van het verhaal zich snel raden. Toch slagen Yeoman en Blake erin om netjes de valkuil van het cliché te vermijden. Hun belangrijkste wapen daarvoor is humor, in woord en beeld. Werkelijk alles in dit verhaal wordt uitvergroot tot absurde proporties. Het wassen, knijpen, slaan en spoelen van de houthakkers is daarbij het absolute hoogtepunt. En moet het gezegd dat de prenten ronduit fantastisch zijn? Maar er is meer. Op de laatste prent laat Quentin Blake zien hoe leuk het leven van de getrouwde wasvrouwen en houthakkers is geworden. En wat blijkt? Een van de mannen zit welwillend een groep kleuters voor te lezen, terwijl een ander helpt met de soep of het wringen van het wasgoed. En enkele van de dames steken stoer de hand uit de mouwen bij het hakken en het zagen. Wasmannen en houthaksters dus. En dat in een boek dat zijn eerste uitgave al kende in 1979. Mooi is dat.

Het lievelingsspeelgoed van De jongen die zijn brood knipte is een schaar. En daarmee knipt hij zo ongeveer alles: zijn boterhammen om te beginnen, maar ook zijn speelgoed, de rafelige randen van het tapijt, dieren en planten. Alles wat niet helemaal is zoals hij het wil, knipt hij bij: auto’s die te veel op elkaar lijken en gebouwen die te saai of te hoog zijn. En ook in het bos valt een en ander te knippen, zodat het woester en avontuurlijker wordt. Wanneer de jongen genoeg heeft geoefend, knipt hij zijn droom: een vriendinnetje. Voor haar knipt hij alles wat haar hart verlangt. Tot zijn hand moe wordt en hij de schaar aan haar geeft.

Zoals gewoonlijk neemt Annemarie van Haeringen tekst en beeld voor haar rekening. En zoals gewoonlijk doet ze dat schitterend. Haar taal is eenvoudig en zuiver en sluit naadloos aan op de prachtige prenten, die een veelheid aan technieken bevatten. Van Haeringen tekent in simpele zwarte lijnen en voegt kleur toe met verf, collage en pastel. Op elke bladzijde is er wel een ander leuk detail te vinden. Ze heeft de moeder een jurk van opgeplakt papier met kleurenprint, is de olifantenheg met overdadig groen getamponneerd, het bos een mengeling van gekleefde vormen en verf in diverse groentinten, en hangen op de laatste pagina snoepjes aan de bomen en planten. Heel bijzonder is ook de prent met de verdwenen dieren:

Vanachter een gescheurde pagina zien we daarbij een geïnkte mammoet verschijnen, een enge dino, een dodo en een eenhoorn die binnen het zwart van de mammoet werd uitgespaard.
Ik zou het over bijzondere personages hebben vandaag, maar dat klopt in dit boek niet helemaal. Zeker, de jongen die zijn brood knipte is bijzonder. Maar meer nog is dit mooie boek een ode aan de fantasie en de creativiteit. En een warme oproep om die niet te beknotten of in te tomen.

Ook Sebas de zeerover werkt een beetje op diezelfde manier. Sebas is een kleine, stoere jongen die droomt van piraterij. Hij heeft een lapje voor zijn oog, waardoor hij van alles maar de helft kan zien. En half ziet de wereld er meteen een stuk interessanter uit. Zo vaart hij op een half schip de halve zee af, de poes Minoe verandert in een monsterlijk leeuw-mier-spinnenbeest en zus Saar is een zeemeermin. Verder is er ook nog een olifant in de boekenkast, een vader als Neptunus en een moeder die de zeerover uiteindelijk in bad stopt.

Het verhaal van Sebas is best leuk, maar veruit het beste aan dit boek zijn de prenten van Benjamin Leroy. Hij werkt al enkele jaren als illustrator en timmert gestaag aan de weg. Bij de laatste editie van de Gouden Uil werd Zullen we een bos beginnen? genomineerd, een boek dat hij samen met Jaap Robben maakte. Ook in Sebas de zeerover ziet de wereld half vertelt Leroy eigenlijk zijn eigen verhaal. Waar de tekst van De Moor slechts heel summier aangeeft hoe ver de verbeelding van de jongen gaat, trekt Leroy alle registers open. Hij creëert een heel eigen wereld vanaf de eerste bladzijde, waar we het hoofdpersonage vinden op een landkaart vol bizarre plaatsnamen en oceanen bevolkt met vreemde wezens. En dat bizarre blijft het hele boek door aanwezig. Een knuffelbeer, een boeman en een hertenkop in een wagentje wuiven de kleine piraat uit, die even later kennismaakt met beesten die half koe, half dolfijn zijn. En zo gaat het maar door. Kinderen zullen ongetwijfeld niet uitgekeken raken op deze rijke prenten, vol leuke details die elk op hun beurt een eigen verhaal vertellen.

Het verhaal van een bijzondere illustrator.

Tine Mortier

Lees ook de andere Voorlees-boeken-recensies:
Afl. 12: Brigitte Minne - Iedereen prinses ****
Afl. 12: Quentin Blake - Je bent maar twee keer jong! ****
Afl. 12: Van Oudheusden - Aisja ****
Afl. 11: S. de Weijze - Niemand zag het behalve Wolf ****
Afl. 11: Eric Carle - Rupsje Nooitgenoeg (pop-up)*****
Afl. 11: Beatrix Potter - Het voel- en telboek ***
Afl. 10: Rindert Kromhout - Het grote boek van Merel
Afl. 10: Joke van der Kamp - Het grote boek van Pelle
Afl. 9: Guus Kuijer - Polleke
Afl. 8: Chih-Yuan Chen - Kiekeboe ***
Afl. 8: Kathrin Schärer - Stadsmuis en Veldmuis **
Afl. 8: Bibi D. Tak & Noëlle Smit - Fiet wil rennen ****
Afl. 8: K-J. Rogaar & F. Groothof - Kip & mannetje Bib **
Afl. 8: Christian Duda & J. Friese - Al zijn eendjes *****
Afl. 7: Wegenast & Meyer - Hanna en ik ****
Afl. 7: Aertssen - Vogeltjelief ***
Afl. 7: Dreesen & Gerestein - Vertelopa ****
Afl. 7: Meinderts, Jekkers - Ballade v/d Dood *****
Afl. 7: Misschaert & Coenen - Balthazar... ****
Afl. 6: Paul Biegel - Ik wou dat ik anders was ***
Afl. 6: Paul Biegel - De dwergjes van Tuil ****
Afl. 6: Paul Biegel - Nachtverhaal ****
Afl. 5: De Prins, Van der Linden e.a. - 1001 spookjes ***
Afl. 5: V. Oudheusden & V. Doninck - Metromonsters *****
Afl. 5: Dros & Geelen - Naar het ziekenhuis ****
Afl. 4: Satoru Onishi - Wie zit waar?***
Afl. 4: Whybrow & Eaves - Slaap lekker, lieve dieren***
Afl. 4: Miler & Petika - Hoe Molletje aan...*
Afl. 4: Edel Rodriguez - Zeno op zwemles***
Afl. 3: Lauren Child e.a. - Goudlokje en de drie beren ****
Afl. 2: Wormell - Een bos vol enge wilde beesten ****
Afl. 2: Pauli & Schärer - Allebei blij ***
Afl. 2: Stohner & Wilson - Welterusten sterren **
Afl. 1: Dirk Nielandt (e.a.) - Onder de sterren ****