Melancholiek dubbelportret

Ernst Jansz speelde als muzikant in CCC inc., de Slumberland band, Doe Maar en Rienne va plus. Tussendoor schreef hij twee boeken over zijn Indische verleden en maakte hij in 2000 zijn eerste soloplaat De Overkant. Zijn nieuwste project is zowel een boek als een cd. Jansz gaat er vanaf 15 oktober ook nog mee de theaters in (zie speellijst website). Wederom is het onderwerp autobiografisch, namelijk zijn jeugd in Amsterdam, waaraan gekoppeld het verhaal van zijn ouders.

Het boek

In lege kamers wil ik zoeken
naar wat ik vergeten was
in het stof dat ligt in hoeken
in de kasten, achter glas
Molenbeekstraat, Molenbeekstraat
ik herinner het mij

(Molenbeekstraat)

De aanleiding: Ernst Jansz en zijn zus ruimen hun ouderlijk huis aan de Molenbeekstraat in Amsterdam op, nadat hun moeder naar een verzorgingshuis is vertrokken. Ze treffen niet alleen een leeg huis vol herinneringen, maar ook een koffer met brieven en foto’s van hun ouders uit de periode voor zijn geboorte.

De vorm: in het boek loop je als lezer met de schrijver mee door het huis. Bij elke kamer staat Jansz stil bij herinneringen aan zijn jeugd in het ouderlijk huis(1948-1970). Een jeugd tijdens de wederopbouw met ouders die beschadigd uit de oorlog kwamen. Vader heeft politieke ambities (Vrij Indonesië), maar zit uiteindelijk enkel nog binnen.

Jansz schakelt soepel van zijn 5^e jaar naar zijn 20^e jaar en alles wat er tussenin zit. Eerste vriendjes en vriendinnetje komen voorbij, verliefdheden en het samen ontdekken van muziek.
Enkele hoofdstukken krijgen de ondertitel 'Een Indisch sprookje’ mee. Ze vertellen het verhaal van Jansz’ ouders, dat voor de auteur deels niet bekend was. Een mooie, maar tragische liefdesgeschiedenis met alle ingrediënten van een grootse oorlogsfilm: twee hoofdpersonen van verschillende achtergrond worden hevig verliefd maar kunnen elkaar tijdens de oorlog jaren niet zien. Zij werken vervolgens samen in het verzet en menen na de oorlog dat ze elkaar niet meer waard zijn. Een hartverscheurend verhaal dat zo verfilmd kan worden. Gezien het einde liever niet door Verhoeven, het is meer iets voor Mike van Diem (Karakter).

Jansz’ stijl is simpel en effectief. Hij heeft weinig opsmuk nodig om zijn verhaal te vertellen. De aanleiding en de vorm van het boek zijn niet origineel, maar de verhalen die het oplevert, zijn melancholiek, oorspronkelijk en oprecht. Het jongetje Ernst komt tot leven.

De cd

De juiste volgorde om Jansz’ Molenbeekstraat in te gaan, is volgens mij: eerst lezen en dan luisteren. Het verband met het boek zit al in de songtitels die overeenkomen met de hoofdstuktitels, maar gaat veel verder. De songs zijn interpretaties van die specifieke hoofdstukken. De ene keer gaat het om één element uit het verhaal waar Jansz over zingt. De andere keer gaat het meer om een gevoel dat past bij een bepaalde periode uit zijn jeugd of uit het verhaal van zijn ouders.

Zij trouwden en de oorlog kwam
met onderdrukking en geweld
en wie de vrijheid ernstig nam
werd ongewild een held
zij is zijn gangen nagegaan
tot aan kamp Amersfoort
zij heeft er aan de poort gestaan
van haar geliefde niets gehoord

(De ballade van Nina Bobo)

De melancholie die in het boek zeker aanwezig is, maar daar nog ingebed is tussen veel meer gevoelens, slaat bij de cd volledig toe. Jansz’ heeft een singer-songwriterplaat gemaakt met luisterliedjes en folkliedjes. De instrumentatie is zeer divers en wordt op enkele tracks nog uitgebreid door oude leden van CCC inc. of met het Indisch Muzikanten Collectief. Molenbeekstraat is een rustig, warm en zeer geslaagd album. Prima op zichzelf te beluisteren, maar perfect als soundtrack bij het boek.

De Kaf van het jaar (en vergeet het koren)

Uitgever In de Knipscheer en tekenaar Peter van Dongen maakten van het boek een aantrekkelijke uitgave. Niet alleen zijn alle liedteksten opgenomen in het boek, ook staat er een reeks foto’s in. De kaft werd getekend door striptekenaar Van Dongen die de straat terugplaatst in de jaren ’50. Op de cd is dezelfde straat te zien, maar dan vanuit het raam van een woonhuis. Op de site van Jansz is meer te lezen over het ontstaan van de illustratie en zijn schetsen te zien.

Speciaal voor deze gelegenheid heeft de Recensent een nieuwe boekenprijs ingesteld. De Kaf kent geen shortlisten of longlisten, laat staan genomineerden of een deskundige jury, inclusief een lid van het koningshuis. Nee, wij wijzen gewoon direct de winnaar aan: Molenbeekstraat heeft de mooiste kaft van 2006 en ontvangt hiermee de eerste Kaf. Over de uitslag is te corresponderen, maar het heeft weinig zin.

Ricco van Nierop