• Auteur: Seamus Heaney
  • Titel: District en Circle
  • Uitgeverij: Meulenhoff
  • ISBN: 9789029089012
  • -
  • -
  • -
  • Het Woordenrijk: dinsdag 21:00-22:00
  • Stadsradio Den Haag FM (92.0 FM)
  • Presentatie: Harry Zevenbergen
  • Terugluisteren via: denhaagfm.com
  • Datum bespreking: 1 Juli 2014


Hoekige Heaney

(uitgesproken in Het Woordenrijk 01-07-2014)

Het aantal dode dichters neemt schrikbarend toe. De afgelopen twaalf maanden vertrokken Leo Vroman, Erik Menkveld, Maya Angelou, Gerrit Krol, Martijn Teerlinck en Thomas Blondeau naar elders. En dan noem ik enkel de opvallendste. Op Poetry International in Rotterdam viel ik een paar weken terug in een programma gewijd aan de Ierse dichter Seamus Heaney. Heaney overleed augustus vorig jaar op 74-jarige leeftijd. Hij publiceerde vanaf 1965 vele bundels, was universitair docent in zijn vakgebied en won de Nobelprijs voor de literatuur. De stem van Heany klonk door de Rotterdamse Schouwburg. De stapel bundels in de hal werd langzaam kleiner. Zolang hij gelezen wordt is de dichter niet dood. Ik nam de tweetalige bundel District en Circle mee. Opvallend genoeg is die bundel in 10 jaar tijd twee maal in het Nederlands vertaald. In 2006 verscheen de vertaling van Hans Mirck en vorig jaar die van Han van der Vegt en Onno Kosters. Dat een klassiek boek opnieuw vertaald wordt, vind ik niet vreemd, maar dat gebeurt meestal pas na enkele decennia. Je zou bijna denken dat er iets mis was met die eerdere vertaling?

Maar die had ik niet gekocht, dus laat ik die vraag in het midden. Sinds Poetry word ik opgeslokt door de vrije verzen van Heany. Ik was nooit in Ierland en dat heeft z’n effect op mijn leeservaring. De teksten in deze bundel staan namelijk vol met Ierse plaatsen, straten en lokale figuren - met naam en toenaam genoemd. In de gedichten waar het Ierse overheerst is, word ik een buitenstaander. De hoekige, bonkige stijl van Heany versterkt dat effect alleen maar. Maar in andere gedichten kom ik wel binnen. Al kost het moeite:

Een hakpartij

Bijlslagen buiten
als beukende golven
tegen de nachtboot
jij
naar wie ik haak, aan wie ik kleef,
klooft haardhout.

Heany is niet altijd rauw en ondoorgrondelijk, maar hij maakt poëzie waar je moeite voor moet doen als lezer. Zijn bekendste gedicht is wel een stuk eenvoudiger. Digging staat niet in deze bundel, maar verscheen al in 1966 en werd midden jaren ’80 opgenomen in de bundel Mistroostig en thuis, vertaald door Peter Nijmeijer. In Digging vergelijkt Heaney zijn eigen werk met dat van zijn voorvaders. Waar zijn vader een spa pakte om aardappels te rooien en zijn grootvader turf stak, pakte hij de pen op – waarmee ook hij zal graven.

Gravend

Tussen mijn vinger en mijn duim
Rust de logge pen; knus als een pistool.

Onder mijn raam klinkt het helder zuiver schrapen
Van een spa die doordringt in een grond vol grint:
Mijn vader, gravend. Ik kijk omlaag

Tot zijn gespannen kruis tussen de bloembedden
Diep bukt, twintig jaar verder omhoogkomt
En ritmisch op-en neerbuigt in aardappelvoren
Waar hij stond te graven.

De grove laars plantte zich op de rand, de steel
Tegen de binnenkant van de knie gedrukt
Werd stevig neergeduwd. Hij woelde
Opgeschoten loof los, begroef het glanzend blad diep
Om nieuwe aardappelen te verspreiden, die wij dan raapten,
Dol als we waren op hun koele hardheid in onze handen.

Mijn God, de ouwe wist hoe met een spade om te gaan.
Net als zijn ouwe.

Mijn grootvader stak meer turf op een dag
Dan wie ook in het veengebied van Toner.
Een keer bracht ik hem melk in een fles,
Slordig gekurkt met papier. Hij rechtte zijn rug
En dronk de melk, om dan meteen
Weer aan te vallen, behendig plaggen
Te steken, die over zijn schouder
te gooien en steeds dieper en dieper te gaan
voor de goede turf. Gravend.

De koude geur van teelaarde, het zuigen
En smakken van zompig veen, het bruuske snijden
Van een snede door levende wortels ontwaken in mijn hoofd.
Maar ik heb geen spade om mannen zoals zij te volgen.

Tussen mijn vinger en mijn duim
Rust de logge pen.
Met hem zal ik graven

Ricco van Nierop


Het Woordenrijk is een wekelijks radioprogramma over poëzie bij denhaagfm.com (dinsdag 21:00-22:00). Het programma is een productie van het Haags dichtersgilde o.l.v. Harry Zevenbergen. Elke twee weken is deRecensent te gast, de ene maal Edwin Fagel met een Dagboek-deel en de andere maal Ricco van Nierop met een poëzierecensie.

TERUGLUISTEREN: De hele uitzending beluister je hier