• Auteur: Floor Buschenhenke
  • Titel: Het moeten eenhoorns zijn
  • Uitgever: Atlas Contact
  • ISBN: 9789025442897
  • -
  • -
  • -
  • Het Woordenrijk: dinsdag 21:00-22:00
  • Stadsradio Den Haag FM (92.0 FM)
  • Presentatie: Harry Zevenbergen
  • Terugluisteren via: denhaagfm.com
  • Datum bespreking: 9 April 2014


Vanachter de vierde wand

(uitgesproken in Het Woordenrijk 08-04-2014)

‘Het moeten eenhoorns zijn’ Dat is de titel van de tweede dichtbundel van Floor Buschenhenke. Die titel staat op de smalle rug van de bundel, achterop en binnenin op de Franse titelpagina. Maar als je goed naar de voorkant van het boek kijkt, zit er achter de eenhoorn een eekhoorn verscholen. Het woord ‘eenhoorns’ krijgt een schaduw mee waarbij één cruciale letter verschilt. Die wisselletter wordt ook nog eens mooi uitvergroot door vormgever Melle Hammer. Onder de auteursnaam en titel prijken een grote ‘N’ en een grote ‘K’. Het spel met letters, woorden, vergissingen in taal en communicatie is één van de sterke elementen in deze bundel.

In het gedicht Spectatron 2000, gaat het vijf strofen lang over een machine en over eekhoorns. In de zesde strofe schrikt de dichter van een vergissing die ze is begaan: ‘in een stil moment lees ik de gebruiksaanwijzing door / KUT. Het moeten eenhoorns zijn.’ Strikt genomen is het de ‘ik ‘ in dit gedicht die schrikt en is de gebruiksaanwijzing bestemd voor de fantasiemachine genaamd Spectatron 2000. Toch is het de dichter die ons lijkt aan te spreken en haar vergissing met ons deelt.

Al eerder in de bundel doet ze het nog nadrukkelijker. Daar noemt ze het het doorbreken van de vierde wand van het gedicht. Als lezer word je door dit procedé uit het gedicht geworpen en in de werkkamer van de dichter geplaatst.

dubbelblind

ik
weet niet wat ik doe en jij
weet niet wat ik doe
zwarte doos om later open te breken
lezers met koevoet kunnen zich melden bij de balie

ik was je met mijn tong
weet niet waar jij begint en ik eindig
hou pas op als dit dier gaat slapen
we gaan nergens heen
en snel ook

‘ik heb er een hekel aan als de vierde wand van het gedicht doorbroken wordt’ zei ik tegen de schrijver van dit gedicht. als ik rechtstreeks aangesproken word of in een gedicht over ‘dit gedicht’ lees, voelt het alsof ik op heterdaad betrapt word bij winkeldiefstal. Alsof ik met mijn zakken vol goedkope lippenstiften de hema uit loop en er opeens een hand op mijn schouder drukt. ‘o, dat heb ik nou helemaal niet,’ antwoordde ze. ‘en, vergelijk je mijn teksten nou met goedkope lippenstiften?’

beter het niet te weten, mompel ik
ik wil mezelf vergeten
‘gatver, je rijmt’

Vooral die laatste zin vind ik erg komisch: ‘Gatver je rijmt.’ Buschenhenke gebruikt dit vierde-wand-trucje maar enkele keren, maar het werkt – misschien wel juist omdat ze het sporadisch inzet. In de betreffende gedichten haalt het de ernst uit de poëzie en wijst het de lezer op de taal zelf. Je ziet ineens de dichter worstelen met haar tekst. Daarnaast heeft het ook effect op de rest van de bundel. Je neemt de woorden niet meer voor zelfsprekend aan. Zo gaat het frivole gedicht ‘nachtcircus’ niet over seks, maar over een witte poedel met een leeuwenbek. Of toch niet?

nachtcircus

in het nachtcircus ben ik publiek en artiest in één
als witte poedel werk ik me in het zweet
terwijl hij de brandjes verplaatst
grommend laat ik hem in mijn leeuwenbek kijken
hij haalt ledematen uit een hoge hoed
we spelen samen alle rollen
met de juiste belichting lijkt het wel wat
het publiek klapt en juicht en
bereidt haar belastingaangifte voor

Naast humor en een kijkje in de werkkamer van de dichter, biedt deze bundel ook veel fijne observaties. Observaties over dingen die dichtbij staan (het geheim van een goed huwelijk, angst van een kind voor het donker, dingen onder het grote bed), maar ook over zaken die de veel verder reiken (het heelal als ballenbal, de rechtvaardige wereld-theorie en duurzaamheid).

Het moeten eenhoorns zijn van Floor Buschenhenke is een fijnzinnige bundeling observaties, vakkundig en met humor in woorden omgezet. De (voorlopig) mooiste strofe gaat over een romantische vorm van duurzaamheid:

kijk me iets langer aan
en de fossiele brandstoffen
draaien zich om in hun graf

Ricco van Nierop


Het Woordenrijk is een wekelijks radioprogramma over poëzie bij denhaagfm.com (dinsdag 21:00-22:00). Het programma is een productie van het Haags dichtersgilde en wordt gepresenteerd door Harry Zevenbergen. Elke twee weken levert deRecensent een bijdrage.
TERUGLUISTEREN: Kan hier. Bovenstaande tekst wordt voorgelezen vanaf de 40e minuut.