Aflevering 2: Over zanger Elliott Smith en dichter Nelson Gary en veel meer

In zijn studie naar de relatie tussen God en geweld beschrijft de Franse filosoof René Girard dat in veel prechristelijke culturen geweld werd gezien als iets besmettelijks. Het offerdier of -mens, dat als doel had het geweld en de menselijke behoefte aan wraak te kanaliseren mocht daarom niet d.m.v. geweld worden omgebracht. Het werd dan bijvoorbeeld op een berg of in een woud achtergelaten zodat het uit zichzelf zou sterven.

Voor ‘Coast to coast’, dat verscheen op wat zijn postume cd From a basement on a hill (2004) zou worden, vroeg singer-songwriter Elliott Smith een bevriend dichter, Nelson Gary, een gedicht te schrijven over zelfgenezing, of de onmogelijkheid daarvan. Het werd het bezwerende, lange gedicht ‘Exile in Paradise’s Tourmaline’. Een opname van een voordracht van het gedicht is te horen in de begeleiding van het nummer. Gary publiceerde het in zijn bundel Queen Maeve’s Boneyard (2008).

Nog voor de cd verscheen pleegde Elliott Smith zelfmoord, in 2003. Gary schreef op zijn weblog een roerend stuk over het gedicht en de context waarin het is ontstaan. ‘Coast to coast’ gaat over een ‘circuit rider‘, een rondreizende predikant zoals die in de Verenigde Staten van de 19de eeuw actief waren. Dat, en het gedicht over zelfheling, deed me denken aan het indrukwekkende reisverslag van de Duitse dichter, wetenschapper en SS’er Otto Rahn, die in de jaren ‘30 van de twintigste eeuw een zoektocht ondernam naar de Heilige Graal. De Heilige Graal, dat was bij Rahn een steen die uit de kroon van de gevallen engel Lucifer is gevallen. Hij beschreef deze reis in een bonte collage van religieuze geschiedenis, Bijbelteksten, mythen, sprookjes en liederen. Het resulteerde in het erudiete, poëtische, occulte en ook duistere Luzifers Hofgesind (1936). Vooral is in dit boek indrukwekkend hoe hij de zogenaamd ‘fictieve’ gegevens als reële werkelijkheid behandelt.

Het is treurig dat Rahn toen al door Himmler was ingelijfd in de SS, met als opdracht de superioriteit van het Germaanse ras wetenschappelijk te onderbouwen. Het boek wordt namelijk ontsierd door enkele passages waarin Rahn de wens uitspreekt dat de Joodse cultuur voorgoed uit Europa zal verdwijnen – volgens mij vooral opgeschreven uit lijfsbehoud, omdat elk verband met de rest van het boek ontbreekt. Vlak voordat de Tweede Wereldoorlog uitbrak werd Rahn ontslagen uit de SS, of nam hij ontslag (de verhalen daarover spreken elkaar tegen). Hij werd niet lang daarna gevonden op een berg, doodgevroren. Algemeen wordt aangenomen dat hij zelfmoord pleegde, al dan niet onder dwang van de SS.

Edwin Fagel

Het Woordenrijk is een wekelijks radioprogramma over poëzie bij denhaagfm.com (dinsdag 21:00-22:00). Het programma is een productie van het Haags dichtersgilde o.l.v. Harry Zevenbergen. Elke twee weken is deRecensent te gast, de ene maal Edwin Fagel met een Dagboek-deel en de andere maal Ricco van Nierop met een poëzierecensie.

Beluister hier de hele aflevering met naast bovenstaande bijdrage van Edwin Fagel, ook Paulina Vanderbilt over Suzanne Vega en een gesprek met dichter Danny Degenaar.