Geen kant-en-klare-bundel

Wat wil hij nou? Wat wil hij nou? Ik vraag het me meermaals af tijdens mijn eerste lezing van ‘Vluchtautogedichten’, het debuut van Maarten van der Graaff. In de bundel staat een bont gezelschap aan gedichten. Van der Graaff schrijft zowel korte heldere gedichten als lange ondoorgrondelijke gedichten. Daarnaast zoekt hij het de ene keer in grote woorden en de andere keer in details.

Na twee keer lezen, ontdek ik nog weinig lijn in de bundel. Liefde op het eerste gedicht zit er niet meer in. De korte verzen weten wel voorzichtig indruk te maken, maar de lange stukken vliegen alle kanten op. Zo is het vijf bladzijden tellende ‘Olatile’ in taalgebruik nog best helder en ook van het verhaal (over een verloren geliefde?) valt nog iets te maken, maar de experimenteerdrift van de dichter sleurt de lezer alle kanten op. Vooral zijn associaties komen niet binnen.

Bij de derde leesbeurt, laat ik de bundel gefrustreerd een halve dag opengeslagen op de keukentafel liggen. Tot de tafel gedekt moet en ik mijn ogen laat vallen op ‘Openbaring als oude mol’:

Ik vind dit een goed voorbeeld van één van de korte heldere gedichten uit de bundel. Dit gedicht bestaat ook nog uit een tweede deel, maar dat is minder sterk. En al bedoelt de dichter deze gedichten als tweeluik, ik ben hier de lezer. En dit ene prachtige gedicht brengt mij tot dat inzicht. Een gedicht over de morgen die elke ochtend weer hetzelfde kan zijn, wat zowel gruwelijk als belachelijk is.

De vraag die ik bij eerste lezing van de bundel naar Van der Graaff wilde schreeuwen, moet ik aan mijzelf stellen, al dan niet liggend met mijn gezicht in het moeras van deze dag: Wat wil de lezer, wat wil ik als ik een bundel lees. Wil ik op elke bladzij een gelijkvormig gedicht, wil ik in één keer begrijpen waar alle bij elkaar geraapte woorden over gaan, hoe ze elkaar te lijf gaan? Wil ik de kant-en-klare bundel? Nee, nee en nog eens nee. Althans: ik best wel eens een kant-en-klare-bundel, maar ik wil vooral bundels waar ik moeite voor moet doen. En natuurlijk wil ik uiteindelijk met prachtige gedichten beloond worden als ik die moeite heb genomen. De moeite om een bundel vaker dan drie keer te lezen, om gedichten te laten landen, om lange gedichten de tijd te gunnen.

Met die houding valt er veel te halen bij Maarten van der Graaff. Valt er veel moois te ontdekken, zoals het gedicht ‘Te oordelen’ dat bestaat uit twee bladzijden vol lange regels. Tussen veel associatieve gedachten, vond ik bijvoorbeeld deze twee regels die boven het gedicht uitstijgen. Die uit de bundel vliegen en in mijn gedachten landen:

Ricco van Nierop

Het Woordenrijk is een wekelijks radioprogramma over poëzie bij denhaagfm.com (dinsdag 21:00-22:00). Het programma is een productie van het Haags dichtersgilde en wordt gepresenteerd door Harry Zevenbergen. Elke twee weken leest deRecensent een poëzierecensie voor.
TERUGLUISTEREN: De hele uitzending (inclusief interview Cor Gout en eenakter Anne-Tjerk Mante) beluister je hier. Bovenstaande tekst wordt voorgelezen vanaf 9 minuut.

Maarten van der Graaff staat op Crossing Border 2013. deRecensent zal verslag doen vanaf dit festival in zowel Den Haag als Enschede. Voor het programma en meer informatie klik op de banner hiernaast.