Op de voorkant van Zoek de zeesnuiver, de nieuwe dichtbundel van Arnoud Rigter, staat rechts onderin verdekt opgesteld de genre-aanduiding: ‘beeldgedichten’. Liefhebbers van strakke, zwartgedrukte strofes op witte bladzijden, kunnen dit als waarschuwing opvatten. Hier wordt met de bladspiegel gespeeld! Hier zijn afbeeldingen minstens zo belangrijk als woorden!

Toch begint de bundel nog behoorlijk traditioneel. In het eerste gedicht zijn enkel de strofen om en om links en rechts uitgelijnd. ‘Voor wie met me meegaat’ heet het en is een uitnodiging om mee te gaan in de gedachtegang van de dichter. Een heel uitgebreid, duister stelsel aan gedachtengangen.

Als Rigter in het tweede gedicht een zin laat eindigen met de woorden ‘etcetera, etcetera’ kan hij het niet laten om dat woord in grijs te repeteren tot op de volgende bladzijden. Het derde gedicht laat ook een woord achter, het woord ‘opnieuw’. Nu blijven er op de achtergrond van de volgende gedichten al twee woorden hangen. Met dit trucje weet Rigter een verband tussen de verschillende gedichten te leggen. Van boven naar beneden en van links naar rechts lezen voldoet niet meer. In het vijfde gedicht krioelt het van de grijze woorden die nog na-echoën van eerdere bladzijden. Inhoudelijk is het overduidelijk dat al die verschillende woorden verschillende stemmen representeren die samen een boel gekwebbel opleveren. Het vijfde gedicht in z’n geheel (in zoverre dat te reproduceren is):

Maar dit is nog slechts een typografisch spel, Rigter neemt ons nog veel verder mee: verder dan deze Paul van Ostayen-capriolen. In het tweede deel van de bundel doorbreekt hij de poëticale bladspiegel compleet en zijn zijn gedichten onderdeel van fantasierijke fotocollages. Bladvullende collages die doen denken aan fictieve cartografie, Escheriaanse labyrinten en droomarchitectuur van Hundertwasser. Tussen al die prachtig vervormde gebouwen duiken ook de woorden van Rigter weer op. Woorden die net als de beelden nergens en overal op kunnen slaan. Soms voegen de woorden zich naar de collages en soms staan ze haaks op de illustraties. Neem dit gedicht:

Beluister hier deze recensie

Elders op de bladzijde vliegt nog een regel tekst tussen een flatgebouw: ‘De dochter met vlechten en een chocoladekonijn in haar darmen.’ Waar het op slaat? Geen idee. Heeft het gedicht te maken met de collage? Het zou kunnen. De collage op deze bladzijde bestaat uit een druk kruispunt dat boven enkele wolkenkrabbers hangt. Wolkenkrabbers die allemaal in één punt verdwijnen. Verdwijnpunten spelen in het lijnenspel van Rigter sowieso een grote rol. Alleen al op dat verdwijnpunt kunnen drie aanstormende kunstprofessoren zich in hun promotiescripties compleet blindstaren. Als ze al niet vastlopen en depressief worden – want zie het beeldende werk van Rigter maar eens te duiden. Ook mijn verhaal tot nu toe is behoorlijk onbegrijpelijk. Ik krijg het niet voor elkaar de complexheid van Rigter’s werk over te brengen. Zelfs het woord ‘complex’ is geen goede aanduiding, want als je de collages ziet en je de gedichten leest, komt het binnen, is het niet ingewikkeld. Hoe absurd, hoe vervreemdend zijn woorden ook kunnen zijn. En hoe hallucinerend, hoe bouwkundig onverantwoord zijn fictieve architectuur ook is. Het is prachtig, geestverruimend.

Arnoud Rigter neemt een bijzondere positie in binnen de Nederlandse poëzie: ook al bij zijn vorige bundel Het duimzuigend fossiel werd dat duidelijk. Zijn beeldende werk vormt één geheel met zijn talige werk en hij weet dat zeer mooi vorm te geven. Overigens blijft het niet bij woorden en collages, er verschenen ook twee korte films die bij Zoek de zeesnuiver horen en enkele muziekstukken die Rigter samen met You Echo (Frans van Gastel) maakte. Aangezien mijn pogingen tot duiding van deze explosieve bundel en dit multitalent op niets uitlopen, nog een laatste advies: Een advies dat nutteloos is als laatste zin van deze recensie: lees niet over Rigter’s Zeesnuiver, maar lees, voel en zoek de zeesnuiver zelf (zonder de illusie te hebben hem te zullen vinden).

Ricco van Nierop

Film+muziekproject met YouEcho / Onder: pagina uit bundel