• Evenement: International Film Festival Rotterdam
  • Editie: 41e
  • Data: 25-01 t/m 05-02-2012
  • Datum bespreking: 8 Februari 2012

Van oude en jonge mensen en de dingen die voorbij gaan


Het programma van het International Film Festival Rotterdam mocht dan minder omvangrijk zijn dit jaar, daar merkt de filmliefhebber weinig van, aangezien het nog steeds om honderden titels gaat. Interessante films uit Azië, Zuid-Amerika en Scandinavië en opvallend veel Franstalige films. Films die shockkeren (Skoonheid) of dat teveel willen (Shame), films die betoveren (Hugo) en films die ontroeren (A Simple Life). En vooral films over oude mensen (Grandma Lo-Fi), jonge mensen (Les Geants) en de dingen die voorbij gaan (Historias).

Verbeelding aan de macht
Film = betovering, dat werd nog eens benadrukt op het festival. Op allerlei wijzen. Zo waren er in een kunstencentrum flipboekjes te zien en – belangrijker nog – door te bladeren. Het simpele effect van tekeningen die tot leven komen door de boekjes heel snel door te bladeren blijft pure magie. Magie die vooral aanwezig was op de prachtige combi van films die het IFFR bijeen had geraapt. In de nieuwe Scorsese, Hugo, is hoofdpersoon Hugo in de ban van de vroege cinema van Fransman Meliès. De film is niet alleen een ode aan de oude films, maar ook aan goocheltrucs en boeken. Een ode aan de verbeelding. Naast de wonderschone avonturenfilm van Scorsese draaide ook de docu Le Voyage Extraordinaire van Serge Bromberg en Eric Lange. Deze docu focust zich deels op het pionierswerk van Georges Meliès en deels op de restauratie van zijn beroemdste film. De docu doet uit de doeken dat Meliès niet alleen de eerste was die fictieverhalen op beeld vastlegde, maar ook de eerste die allerlei special effects en trucages toepaste. De gerestaureerde versie van La Voyage dans la lune (1902) was op het festival de afsluiting van een perfect drieluik over film en fantasie.
Als gevolg van deze rijke geschiedenisles, die tegelijkertijd een oproep aan je eigen fantasie en creativiteit is, maakten kids tijdens een workshop een eigen zombiefilm. Volwassenen trokken naar Michel Gondry’s Home Movie Factory en bedachten, knutselden, speelden en draaiden in drie uur hun eigen film. Lees hier een verslag van de Factory.

Franstalig
Naast dat de Fransen de film uitvonden (zie hierboven), was de Franse taal ook alom aanwezig op het festival. Niet enkel Fransen, maar ook Belgen, Canadezen en zelfs een Fin doen het op z’n Frans. Natuurlijk wordt er nog ouderwetst veel gezwets in Franse films, maar vooral uit België komen een paar sterke drama’s waarin niet alleen het woord een rol speelt. De beste Franstalige films op een rij:

1. Les Geants (Bouli Lanners, Bel)
2. Monsieur Lazhar Philippe Falardeau, Can)
3. Une Vie Meilleure (Cedric Kahn, Fr)
4. L’Hiver Dernier (John Shank, Bel)
5. 38 Temoins (Lucas Belvaux, Bel)
6. L’Envahiseur (The Invader) (Nicolas Provost, Bel)
7. Un Amour de Jeunesse (Mia Hansen-Love, Fr)
8. Nuit #1 (Anne Emond, Can)
9. Un Nuage dans un verre d’eau (Srinath Samarasinghe, Fr)
10. Le Havre (Aki Kaurismaki, Fin)

Grieks absurdisme
De Griekse cinema kent sinds een paar jaar een opleving. Denk aan Dogtooth (2009, Oscarnominatie) en Attaberg (2011, beste film van het festival). Dit jaar draaiden er drie Griekse komedies waarin absurdisme de boventoon voerde. Alps (van Lanthimos die Dogtooth maakte) draait om vier mensen die zich laten inhuren als stand-in voor overledenen. Idiote situaties levert dat op en veel ongemakkelijke scènes waarin de stand-ins te ver doorschieten in hun rol. De film L is zowaar nog vreemder en gaat over een chauffeur die zijn baan kwijt raakt en dan maar motor gaat rijden. Tot slot Unfair World, dat aanvangt als eenduidige politiefilm maar al snel ontspoort als de hoofdpersoon zijn politiewerk verlaat om een modelbouwlandschap aan een verdachte te geven. Het is geen doen om de plots na te vertellen, maar naast absurdisme hebben deze Griekse films ook een raar gevoel voor kleurgebruik alsof ze hun film tegelijkertijd in de kitscherige jaren ’70 als in het nu willen laten plaatsvinden. Idioot, maar leuk.

Aftermath
In Rotterdam zijn ze er altijd vroeg bij met films die – al dan niet direct - over de recensente geschiedenis gaan. Kobayashi filmde een drama over drie zussen in het gebied dat net getroffen was door de aardbeving in Japan vorig jaar. Women on the edge is een praatzieke film die zijn spanning of kracht niet uit de dialogen haalt, maar uit het decor, uit het beklemmende idee dat er om deze dames heen net een ramp heeft plaatsgevonden. Mohammed Rasoulof werd vorig jaar, samen met collega Jafar Panahi, veroordeeld door de Iraanse regering voor het met zijn films ondermijnen van die regering. Vlak hiervoor draaide hij Goodbye over een vrouwelijke advocaat die tegengewerkt wordt omdat haar man journalist is. Een heftige film over een heftige realiteit die nog niet achter ons ligt. Dat de onrusten en in Egypte ook nog niet achter ons liggen, bewijst de sterke docu Back to the Square, die de aftermath toont van de opstanden op het Tahrirplein. In vijf episoden vertellen betrokkenen hoe ze er sindsdien aan toe zijn: en dat is niet best. De film scoorde, zeer terecht, hoog in de publiekspoll.

Oude mensen
Hoe meer films je ziet, hoe meer overeenkomsten je ziet. Thematisch gezien vielen de vele oude mensen op. Docu’s over oma’s (Grandma Lo-Fi, I’m Still Alive), oude mannen (Pablo, Two Years at Sea) en andere bijna-bejaarde hoofdpersonages (Le Havre, Unfair World, The Hunter, Un Nuage, Shock Head Soul). De mooiste film met dit thema is A Simple Life over de 35-jarige zakenman die voor zijn peetmoeder zorgt die niet meer thuis kan wonen. Dit zeer liefdevolle portret van Ann Hui uit Hong Kong zal later nog in de filmhuizen gaan draaien.

Jonge mensen
Tegenover de oma’s staan er legio kinderen te springen voor de camera’s. Vooral jonge tieners doen het goed, in drama’s over gescheiden of anderszins getraumatiseerde ouders. Goede drama’s vaak, zoals het Japanse Kiseki (I wish), A la Cantabrica, De Jueves a Domingo of de laatste film van Bouli Lanners (Les Geants, lees hier de recensie) en publieksfavoriet Monsieur Lazhar over een klas vol kids met zorgen en hun illegaal ingevlogen meester. Ook in heftige films als Four Suns, Play en Clip zijn het hooguit 16-jarigen die moeten zien te overleven na of in dramatisch omstandigheden. Je zou na het zien van deze films bijna een somber beeld krijgen van de huidige jeugd.

Shorts
Het IFFR loofde een prijs uit aan Springtime van Jeroen Eisinga (man komt onder de bijen te zitten) een filmpje dat al eerder opviel. Maar spannend of intrigerend is de film niet, hoogstens vanwege de sensatie die erom heen ontstond (de filmmaker moest na de opnames naar het ziekenhuis). De beste korte films kwamen toeval of niet, uit Frankrijk. De gerestaureerde versie van de Meliès-film Le Voyage dans la lune uit 1902 was een waar genot. Spike Jonze en Simon Cahn trokken naar Parijs om daar met kunstenares Olympia Le Tan een stopmotion-film te maken. Le Tan knipte en plakte boeken en personages uit vilt, de legendarische boekhandel Shakespeare & Co diende als decor en de personages komen tot leven in het lieve en tegelijk schunnige Mourir Aupres de Toi. Bekijk de film hier.

1. Mourir Aupres de toi (Jonze, Cahn, Fr)
2. Le Voyage dans la lune (Georges Melies, Fr)
3. Dimanches (Valery Rosier, Bel)
4. The Meaning of Style (Phil Collins, Mal)
5. My Big-Assed Mother (Tekla Taidelli, USA)

Docu’s
Docu’s en vormgeving. Tot drie keer aan toe draaiden er films die hun vormgeving aanpasten aan het onderwerp. Logischerwijs zit Pablo vol titelsequenties, want het gaat over de meester van de titelsequentie en trailer, Pablo Ferro, die verantwoordelijk was voor de meest opvallende titels uit de jaren ’60, ’70 en ‘80 (Dr Strangelove, Bullit, Clockwork Orange). Opvallender is dat naast de gebruikelijke talking heads (acteurs, filmbobo’s) die over zijn werk praten er scènes uit zijn leven m.b.v. tekenfilmpjes uitgebeeld worden. Behalve een mooie filmgeschiedenisles is Pablo daardoor ook nog eens een grappige docu. De Fillipijnse veelfilmer Khavn mixt ook strip-visuals door zijn geschoten beelden heen om de excentriekelingen in de krottenwijken van Manilla weer te geven (Mondomanilla). Grandma Lo-Fi gaat over een dame in IJsland die vanaf haar 70e liedjes ging opnemen in haar keuken en tientallen cd’s uitbracht. Behalve dat de dame een hoge schattigheidfactor heeft, is de film doorspekt met clipjes: IJslandse artiesten doen een Grandma-song in een decor gebaseerd op collages van oma zelf. Van geheel andere orde en veel simpeler in stijl is Peter van Houten’s film I’m still alive, een portret over een stervende Poolse dame die terugblikt op haar leven. Soms aangrijpend en heftig, maar vooral erg liefdevol gefilmd.

1. Grandma Lo-Fi: The Basement Tapes of Sigridur Nielsdottir (Jonsson, Kristjansdottir, Birgisdottir, IJsl)
2. Back to the Square (Petr Lom, Nor)
3. Pablo (Richard Goldgewicht, USA)
4. Le Voyage Extraordinaire (Bromberg, Lange, Fra)
5. I’m Still Alive (Peter van Houten, Nl)
6. The Great Northwest (Matt McCormick, USA)

Slanker IFFR?
Het IFFR stelde een minder omvangrijk programma samen (als gevolg van de stijging van de cultuur btw?) en de kaartprijs ging omhoog (als gevolg van de stijging van de cultuur btw?). Met als resultaat 70.000 minder bezoekers (als gevolg van de stijging van de cultuur btw?). Bezoekers die nog steeds een enorme keuze aan interessante films voorgeschoteld kregen, waarvoor die bezoekers iets minder lang in de rij hoefden te staan en iets breder in de zalen konden zitten. Maar daar betaalden zij wel elf euro per filmkaartje voor. Behalve dat elf euro echt teveel is, zijn er misschien nog wel andere redenen waarom er minder bezoekers waren. Aan de afgeslankte programmering lag het niet, die was nog steeds goed. In feite is het voor filmliefhebbers ook met ‘maar’ 250 films ook nog moeilijk kiezen. In dat afslanken zit ook de toekomst denk ik. Gezien de kwaliteit van het programma dit jaar en de ervaring van het IFFR, zal dat zeker op een goede manier gebeuren. Mits het maar oplevert dat de kaartjes weer goedkoper worden.
Voor bezoekers is het het leukste om meerdere voorstellingen te bezoeken. Vaste festivalgangers weten dat er ook wel eens een misser tussenzit. Dat hoort nu eenmaal bij het bezoeken van een festival met een brede en gedurfde programmering. Maar als die misser je meer dan een 10tje kost, is dat een stuk minder prettig. De 25 mensen die binnen 20 minuten al wegliepen bij de experimentele collagefilm The Pettifogger hebben nu iets om over te klagen en later over te lachen, maar hadden liever hun elf euro terug.

Features
Enkele vooraf bedachte favorieten, waaronder enkele grote namen vielen tegen. Zo was de Oscar-genomineerde Payne/Clooney-film The Descendants net niet wat je van een Oscar-genomineerde Payne/Clooney-film verwacht (zie recensie). Ook de geruchtmakende nieuwe Steve McQueen, de man die eerder Hunger maakte, is vooral geruchtmakend. Shame gaat over een seksverslaafde (gespeeld door Michael Fassbender), maar is behalve hard en bedoeld gevoelloos weinig overtuigend. Fassbender doet het dan beter als therapeut Carl Jung in A Dangerous Method van David Cronenberg.
Festivalfavorieten Miike Takashi (Ace Attorney), Bouli Lanners (Les Geants), Kore-eda (Kiseki), Joachim Trier (Oslo, August 31st) en Andrea Arnold (Wuthering Heights) evenaarden hun vorige festivalfilms of overtroffen deze zelfs. Nieuwe namen zijn vooral Terence Nance met het verrassende Oversimplification en Simon Pummell met het surreële Shock Head Soul, een van de weinig goede films met Nederlandse inbreng.

1. Hugo (Martin Scorsese, USA)
2. Kiseki (I Wish) (Kore-eda Hirokazu, Jap)
3. Les Geants (Bouli Lanners, Bel)
4. Oslo, August 31st (Joachim Trier, Nor)
5. A Simple Life (Ann Hui, H-K)
6. Die Unsichtbare (Christian Schwochow, Dui)
7. Monsieur Lazhar (Philippe Falardeau, Can)
8. Still Leben (Sebastian Meise, Oos)
9. An Oversimplification of her Beauty (Terence Nance, USA)
10. The Descendants (Alexander Payne, USA)
11. A Dangerous Method (David Cronenberg, Can)
12. Alps (Yorgos Lanthimos, Gr)
13. Wuthering Heights (Andrea Arnold, UK)
14. Une Vie Meilleure (Cedric Kahn, Fr)
15. 38 Temoins (Lucas Belvaux, Bel)
16. Shock Head Soul (Simon Pummell, UK)
17. L’Hiver Dernier (John Shank, Bel)
18. L (Babis Makridis, Gr)
19. Unfair World (Filippos Tsitos, Gr)
20. Black, White & Sex (John Winter, Aus)
21. Shame (Steve McQueen, UK)
22. The Invader (Nicolas Provost, Bel)
23. King Curling (Ole Endresen, Nor)
24. Un Amour de Jeunesse (Mia Hansen-Love, Fr)
25. Black’s Game (Oskar Thor Axelsson, IJsl)
26. The Hunter (Daniel Nettheim, Oos)
27. Rat Fever (Claudio Assis, Bra)
28. De Jueves a Domingo (Dominga Sotomayor, Chili)
29. Ace Attorney (Miike Takashi, Jap)
30. Four Suns (Bohdan Slama, Tsj)
31. Play (Ruben Ostlund, Zwe)
32. La Leggenda di Kaspar Hauser (Davide Manuli, Ita)
33. Goodbye (Mohammad Rasoulof, Iran)
34. Nick (Fow Pyng Hu, Nl)
35. Francophrenia, or: Don’t kill me, I know where the baby is (Franco, Olds, USA)

Ricco van Nierop

Relevante recensies op de Recensent:
Martin Scorsese - Hugo
Michel Gondry's Movie Factory - Verslag
Bouli Lanners - Les Geants
Aki Kaurismaki - Le Havre
Alexander Payne - The Descendants
IFFR 2012 - Vooruitblik

IFFR 2011 - Verslag
IFFR 2011 - Vooruitblik

IFFR 2010 - Verslag
IFFR 2010 - Vooruitblik
IFFR 2009 - Verslag
IFFR 2009 - Vooruitblik
IFFR 2008 - Verslag
IFFR 2008 - Vooruitblik
IFFR 2007 - Verslag
IFFR 2007 - Vooruitblik
IFFR 2006 - Verslag
IFFR 2006 - Vooruitblik
IFFR 2005 – Verslag
IFFR 2004 – Scenes from a festival 1
IFFR 2004 – Scenes from a festival 2
IFFR 2004 – Vooruitblik