Stilte voor opname
Zelf een film maken in de Michel Gondry Fabriek

'Wat is de titel van de film?'

'En het genre?'

‘Is het niet slimmer eerst personages te bedenken?’

'Wie houdt de tijd bij?'

‘Maar hoe krijgen we het geloofwaardig?’

'Wie schrijft de ideeën op het bord?'

‘Hoe krijgen we vijf scènes in 20 minuten af?’

‘Kan Michel Gondry zijn mond even houden?’

'Weet iemand hoe een camera werkt?'

Vragen, vragen en nog eens vragen. De Home Movie Factory van regisseur Michel Gondry (in het kader van het International Film Festival Rotterdam) levert in het begin vooral vragen op. En voor de antwoorden hebben de tien vrijwillige fabrieksarbeiders weinig tijd. Binnen drie uur moet de hele film bedacht, gedraaid en gezien zijn. Het bekijken van de film kost uiteindelijk het minste tijd, want in drie uur krijg je met veel kunst- en vliegwerk hoogstens een filmpje van vijf minuten gemaakt. Het resultaat zal op alle vlakken tegenvallen als ik er vanuit mijn professie als filmjournalist naar kijk. Het is een slap verhaaltje, met rommelige teksten, de film zit vol kleine foutjes, die overschaduwd worden door grote mis-shootings, het acteerwerk is - op één uitzondering na - weinig overtuigend, laat staan meevoelbaar. Maar die filmjournalist kan zichzelf gaan fokken, want niet de film, maar het proces is het resultaat.

In een kale workshopruimte worden de tien deelnemers (van wie de meesten elkaar niet kennen) voortdurend voor het blok gezet. Na de eerste schroom spuien ze titels en genres richting de schrijfarbeider die het bord vol pent, waarna het middels een stemronde weer leger wordt. Als eenmaal de titel (Snack Attack klinkt origineler dan Fast Forward) en het genre (roadmovie/drama, want maar één iemand koos voor comedy) bepaald zijn, lopen we al een minuut achter op schema en gaan we direct door naar de invulling van het verhaal. Wederom komt het bord vol te staan. Met steekwoorden ditmaal, die zich binnen een kwartier tot een behoorlijk logisch verhaal vormen door de inbreng van de deelnemers. Een medewerker van Roodkapje (de galerie waarin Gondry zijn tijdelijke Factory heeft gevestigd - eerder stond de fabriek in Parijs en New York) geeft maar heel af en toe aanwijzingen. De gang van zaken wordt bepaald door de instructievellen die in de ruimtes aan de wand hangen. Tijdens het invullen van de scènes (er wordt geen dialoog geschreven; geen tijd) zijn enkele deelnemers al een titleboard aan het maken van papier, lijn en ongekookte pastawokkels, terwijl anderen op zoek gaan naar props (we hebben vooral eten nodig voor ons verhaal).

Fiat Panda met achtergrondscherm en links de cafe-set.

Het meest geweldige aan de fabriek is dat je er de Gondry van zijn films in herkent. Niet zozeer van zijn bekendste Eternal Sunshine of zijn laatste Green Hornet, maar wel bijvoorbeeld zijn knip- en plakclipjes voor Bjork en Thom Yorke. En net als de videotheekmederwerkers Mos Def en Jack Black, in Be Kind Rewind de verloren gegane video's opnieuw opnamen met minimale middelen en veel enthousiasme en creativiteit ga je als groep aan de slag. En net als Gael Garcia Bernal in The Science of Sleep een tv-studio bouwt in zijn kamer met decors en knip- en plaktrucs heeft Gondry deze lege ruimtes omgebouwd tot 16 verschillende decors.

Een eetcafé, slaapkamer, keuken, woonkamer, maar ook een kelder met tralies in de ene hoek, een kantoortje in de andere, een bos (wall-to-wall-posters en een paar bomen) en een doktersruimte in de vierde hoek. Als je in de slaapkamer uit het decor-raam (een lcd-scherm ter grootte van het raam) kijkt, zie je een straat (opnames) en als je op het lichtknopje drukt, verandert het uitzicht naar een donkere straat. Naast een trein-decor bevindt zich ook een Fiat Panda met bewegend achtergrondscherm. Als ik achter het stuur ga zitten (in mijn rol als duivel moet ik de hoofdrolspeelster/liftster oppikken) en het gaspedaal indruk, hoor ik de auto starten en begint de film achter me te spelen, zodat de cameravrouw van onze groep ons kan filmen alsof we echt rijden. Niet alleen maak ik voor het eerst een film waarin ik voor het eerst acteer, ik heb ook nog nooit auto gereden. Ondanks al deze gedachten, maar dankzij het gezamenlijke enthousiasme voel ik me perfect op mijn plek en weet ik zelfs de niet geschreven dialoog te improviseren. Achterin de Fiat ligt ondertussen mijn eerste slachtoffer vol overgave te creperen. Naast verbaasd de hoofdrolspeelster ons allemaal met haar goede spel.

'Stilte, voor opname!' roept onze opnameleider. Maar twee mensen op de set blijven maar doorkletsen. Naast onze groep is een volgende groep al begonnen en ook Michel Gondry kijkt toe hoe wij bezig zijn, terwijl hij geïnterviewd wordt. Als de opnameleider overgaat in het Frans - 'Silence, sil vous plait!' - is ook Gondry stil.

Twee machines om trein- en autoritten mee te verbeelden en links Gondry zelf.

Nog vijf scènes en nog maar 20 minuten te gaan. We gaan te langzaam zegt ons ‘lijk’, die het wijntje uit de keukenscene naar het auto-decor heeft meegenomen. Die moet straks weer netjes teruggezet worden voor de laatste scene waarin de hoofdpersoon de duivelse rit gedroomd blijkt te hebben en weer terugkeert naar het begin. De regels van het spel zijn 'alles in one take', ‘geen reshootings’, en ‘geen editing’. Dus we oefenen een scene, veranderen nog een hoop en nemen hem op en alles moet in chronologische volgorde. Een hel voor de perfectionist, die misschien wel in alle deelnemers huist, maar nu noodgedwongen plaats heeft gemaakt voor de flexibele improvisator. Want als er iets uit deze cinematografische snelkookpan komt, dan is het wel dat iedereen kan improviseren, snel om kan schakelen van plan A naar B tot plan Q aan toe. En dat iedereen een film kan maken.

Bij het première van de korte film, heerst er een trots wij-gevoel, ondanks, of misschien juist wel dankzij dat iedereen lacht om het eindresultaat. Naast genoeg fouten zitten er zowaar ook wat mooie dingen in, zoals het acteerwerk van mijn tegenspeelster (ze blijkt ook te acteren, gelukkig heb ik dat tijdens het proces niet tot me door laten dringen). Maar ook de verhaal heeft een mooie afronding. Kortom Snack Attack is een meesterwerk en ik ben meer dan bevooroordeeld.

Met dank aan mijn medefilmmakers, Gondry zelf voor het idee, Roodkapje en het IFFR. De factory is nog in werking tot 4 maart, je kunt gratis deelnemen. Info alhier. De gemaakte filmpjes zijn in de nagebouwde videotheek in Roodkapje te bekijken en nergens anders.

Check ook de Volkskrant van dinsdag 31-01-2012, ik was niet de enige journalist die er rondliep.

Ricco van Nierop